Als meisje dat opgroeide binnen een kraakbeweging, heeft sociaal pedagoog Spark van Beurden (30) altijd al interesse gehad in projecten waarbinnen de inbreng van deelnemers belangrijk is. Haar promotieonderzoek sluit hier goed bij aan. Ze onderzoekt namelijk het opvoedprogramma Shabab van nu!, dat is opgericht door de Rotterdams-Marokkaanse gemeenschap en waar de kennis van de ouder centraal staat. “De trainers van Shabab van nu! zeggen altijd tegen ouders: ‘Wij hebben geen recept voor opvoeden, jíj bent de deskundige!’”
Spark van Beuren
Hoe gaat het opvoedprogramma van Shabab van nu! in zijn werk?
“De ouders die meedoen aan het project, komen zes weken lang iedere week bij elkaar om te praten over verschillende manieren van opvoeden. Dat doen ze aan de hand van een thema, zoals de puberteit of de ontwikkeling van een kind.
De trainer van een groep brengt tijdens een bijeenkomst verschillende perspectieven op dat thema in, die bijvoorbeeld voortkomen uit psychologisch of sociologisch onderzoek. De ouders bediscussiëren deze perspectieven en verbinden ze aan hun eigen ervaringen.”
Wat werkt er goed aan?
“Het programma biedt ruimte voor input van participanten. Dus als er iets speelt, dan wordt dat het thema van vandaag en verbinden de ouders het aan opvoeden. Toen Geert Wilders zijn uitspraak deed over ‘minder Marokkanen’, werd in de bijeenkomsten heel duidelijk wat de impact is van zo’n gebeurtenis op een gezin en de opvoeding.
Een vrouw vertelde bijvoorbeeld dat haar dochter angstig thuis kwam van school en zei: ‘Ik heb gehoord dat we weg moeten. Mag ik mijn spullen nog wel meenemen?’ Die emotionele impact, de angst of het gevoel van ‘hoor ik hier thuis of niet?’, daar komen opvoedvragen uit voort. Hoe licht je je kind in over hoe je de media of de politiek moet interpreteren? Ouders bespreken hoe je op zulke vragen kunt reageren.”
Is deze training voor alle ouders geschikt?
“Niet alle ouders vinden deze manier van leren prettig. Sommigen zeggen: ‘Ik wil gewoon weten wat werkt en wat niet. Er moet toch iets universeels zijn wat voor iedereen werkt?’ Zij willen graag een recept, terwijl de trainer juist zegt ‘dat heb ik niet’.”
Lastig.
“Ja. Soms komt het ook doordat mensen ontregeld raken als de bal bij hen ligt. We zijn zo gewend om te leren van de docent die alles weet. Bij Shabab van nu! moeten ouders zelf ineens hun kennis inbrengen. Dat voelt onwennig: waar heb ik die kennis dan?
Bij sommige ouders zag je na een aantal keer wel een switch. In het begin vonden ze het heel vervelend, maar na een tijdje dachten ze: o, maar wacht even, die buurvrouw naast me heeft echt hele goede tips!”
Waarom is uw onderzoek belangrijk?
“Ik denk dat onze manier van onderzoek ervoor zorgt dat we bepaalde nuances kunnen geven. We hebben gebruik gemaakt van etnografisch onderzoek, dus we zijn bij de bijeenkomsten geweest en hebben diepte-interviews met de deelnemers gehouden. Hiermee kun je nuances geven die je niet gaat vinden als je met een enquête werkt.”
Waar kan je die nuance in terugzien?
“Laatste publiceerde het CBS bijvoorbeeld dat Nederlandse moslims steeds religieuzer worden. Als ik kijk naar onze bevindingen kan ik dat alleen maar beamen. Maar zo’n kop van het CBS roept snel het idee op van ‘oeh, dat zijn fanatiekelingen’. In de Nederlandse context wordt religie namelijk een beetje gezien als taboe, iets negatiefs, omdat Nederland een heel seculiere maatschappij is.
Als ik dan kijk naar onze bevindingen, zie ik heel duidelijk hoe Marokkaanse ouders religie juist gebruiken om de koppeling met de Nederlandse maatschappij te maken. Ze zoeken in hun religie naar antwoorden om hier aan te kunnen sluiten.”
Hoe doen ouders dat dan?
“Een vrouw bracht tijdens een discussie bijvoorbeeld in dat alle vrienden van haar zoon zakgeld kregen. Maar zelf kreeg ze dat vroeger niet. Ze is toen gaan kijken in de Koran of de profeet Mohammed ook geld gaf aan kinderen, en dat deed hij. Toen heeft ze besloten om zakgeld te geven aan haar zoon.
Op basis van haar religieuze overtuiging is ze dus dichterbij de Nederlandse gebruiken gekomen. Het is belangrijk om dit soort bevindingen als verklaring naast het onderzoek van het CBS te kunnen leggen.”
Wilt u zelf kinderen?
“Ja.”
Neemt u iets uit uw onderzoek mee als je ooit je eigen kinderen gaat opvoeden?
“Ik heb veel geleerd van de ouders en nam natuurlijk alles wat ze zeiden als een spons in me op. Ze hebben me een perspectief laten zien waar ik niet bekend mee was, maar waar ik wel van denk: daar kan ik iets mee.
Bijvoorbeeld?
“Één voorbeeld dat me is bijgebleven: een moeder vertelde dat zij opvoeden ziet als het onderhouden van een tuin. Je moet de grond al ver van tevoren bewerken. Het kiezen van een goede partner zorgt voor een voedzame grond. Het zaaien van alles wat je aan bronnen in je hebt, al je kennis, zorgt ervoor dat er van alles kan groeien. Het geven van heel veel liefde, zon en water, draagt daar ook aan bij.
Ze schetste hiermee een soort perspectief: opvoeden is niet alleen maar wat je vandaag doet, maar het is ook het bredere plaatje waar je ver van tevoren al mee bezig bent. Zorg goed voor jezelf en je omgeving te, zodat je kinderen goed kunnen groeien.”