,,Wat vind je ervan? Het is klein, maar prima hoor.’’ Botje gebaart naar de smalle ruimte van een Amsterdams pandje dat vol ligt met papieren, boeken en maquettes. Het is een ‘beldagje’ voor de journalist en dus zit hij hier. ,,Op de redactie van Follow The Money is het me te druk. Dan ga ik liever op dit kantoortje tussen andere freelancers wat priegelen.’’ 

Bellen, het is voor de onderzoeksjournalist dé manier om aan informatie te komen. Naar eigen zeggen is hij goed in zijn vak omdat hij al bellend mensen weet te overtuigen mee te werken aan zijn producties. ,,Ik ben een ouderwetse journalist. Ik zie collega’s die via Wob-verzoeken aan een verhaal komen of grote dataonderzoeken doen. Ik hoor dingen via via en ga er dan achteraan.’’

Neem nou een dag als vandaag. Botje hoorde dat hij eens moest kijken naar een commissievergadering in de Tweede Kamer over internationaal verantwoord ondernemen. Een curieuze, volgens zijn bron. Maatschappelijke organisaties zouden hierover met elkaar van mening verschillen. Het bleek mee te vallen. ,,Kortom: dood gecheckt. Weg’’, gebaart Botje in de richting van een prullenbak.

Een tip leidt vaak nergens toe?

,,Regelmatig. Ik heb weleens gehad dat ik na drie weken werk naar mijn hoofdredacteur moest met de boodschap: sorry, het is toch niets.’’

Frustrerend.

,,Het hoort erbij. Zoiets gebeurt misschien eens per jaar.’’

Tijdens het volgen van de commissievergadering, gaat Botje de agenda van die dag langs. Waar valt zijn oog op? Een zaaltje verder wordt over een intern onderzoek van de Belastingdienst gepraat. Zij zouden Uber hebben voorgetrokken. ,,Tot mijn stomme verbazing is hun eigen conclusie dat de dienst weinig verkeerd heeft gedaan’’, zegt Botje opgewonden. ,,Terwijl media als Investico, Trouw en Het Financieele Dagblad afgelopen zomer het tegendeel beweerden.’’

Weer een nieuw onderwerp?

,,Wellicht. Ik heb alleen een klein berichtje in het FD gezien, verder niets. Erg apart. Maar goed, wel een nieuw spoor. Zo gaat het ook in de journalistiek hè. Het is allemaal rommelig.’’

Je krijgt van Eric Smit, hoofdredacteur van Follow The Money, ook opdrachten voor reconstructies en profielen. Wat als je het onderwerp niet interessant vindt?

,,Dan maak ik het niet. Punt. Ik maak iets omdat ik het belangrijk vind. Ik loop mijn eigen neus achterna.’’

Dat heeft Botje bij veel media gedaan. Na een postdoctorale opleiding Journalistiek aan de Erasmus Universiteit gaat hij in 1991 voor VPRO Radio naar Sri Lanka om reportages te maken. Aansluitend treedt hij in dienst bij het net opgerichte radioprogramma Argos en is hij verslaggever bij het Radio 1 Journaal. Voor de VPRO doet de journalist verslag vanuit landen als Afghanistan, Israël en Irak. Van 1998 tot en met 2019 is hij redacteur voor Vrij Nederland. Met Mischa Cohen schrijft hij ‘Mijn meningen zijn feiten’, een portret van Thierry Baudet. Na een korte tijd bij NU.nl, is hij sinds oktober 2022 werkzaam bij onderzoeksplatform Follow The Money.

Was onderzoeksjournalist worden een bewuste keuze?

,,Ik ben erin gerold. Nooit in mijn carrière heb ik gesolliciteerd. Op mijn zesentwintigste kwam ik per toeval bij Argos, waar ik mocht focussen op één onderwerp en dat uitdiepen. Ik zie het werk als een puzzel. Je hebt allerlei stukjes en weet niet hoe ze precies in elkaar moeten liggen. Maar als dat lukt, heb je een verhaal waardoor mensen hopelijk een andere blik op de werkelijkheid krijgen. Dat is de lol voor mij.’’

Op een gegeven moment wordt Botje gebeld of hij naar het Radio 1 Journaal wil komen. ,,Na een paar jaar achtergrond te doen, dacht ik: ik ben nog jong. Dossiers doorlezen vond ik toen ook saai. Het leek me te gek om een tijdje helemaal vooraan te staan en echt brandjesverslaggever te zijn. Lekker het land door scheuren. Je bent jong en je wilt wat. Die dynamiek is leuk, avontuur. Ik had nog niet veel zitvlees.’’

Waarom ging je toch terug naar de onderzoeksjournalistiek?

,,Je moet je voorstellen: ik ging voor de VPRO met toenmalig minister Jan Pronk naar Afghanistan, een waanzinnige reis. Terug in Nederland moest ik voor het Radio 1 journaal meteen door naar Drenthe. De winnaars van de Toerismeprijs 1996 kregen van de ANWB een fietstocht langs de hunebedden cadeau. Stond ik daar tussen oerdegelijke Hollandse stellen, allemaal met dezelfde soort regenjas en fiets. Je hebt weinig te zeggen over je agenda. En ik kreeg genoeg van dat gehijg.’’

Had je hetzelfde gevoel bij NU.nl? Dat is ook meer gericht op het snelle nieuws.

,,Ik vind het een belangrijk en interessant medium. Maar het is een stampende machine. Bij Vrij Nederland maakte ik langere stukken waar ik een paar weken over kon doen. Ik heb tegen hoofdredacteur Gert-Jan Hoekman gezegd: ‘’Ik ben daar dan wel weg, maar die methode van werken haal je niet zomaar uit me.’’

Die methode, omschrijft Botje, kan het beste uitgelegd worden als een cyclus. ,,Zie het als een lopende band. Een tip komt binnen en plop, je hebt iets ongevormds. Ergens anders op die band staat een half afgebouwd kasteeltje. En aan het eind is er een volledige productie die op het punt staat gepubliceerd te worden.’’ Met veel onderwerpen is hij maanden bezig. Hij belt, zoekt en begint weer aan iets anders. Waarna hij weer terugkomt op een eerder onderwerp.

Soms gebruik je iets pas jaren later?

,,Je recyclet weleens wat. Deze week raakte ik aan de praat met een acteur, nee ik kan zijn naam echt niet noemen, over een onderwerp waarover ik jaren geleden veel heb gepubliceerd. Misschien leidt dat nu tot een serie of een film. Zo zie je, iets is van de band gevallen, klaar, en voilà, het duikt toch weer op.’’

Die band kan ook vast komen te zitten. Je schrijft over onderwerpen met hoofdrollen voor grote multinationals en figuren als Thierry Baudet. Willen mensen wel praten?

,,Dat zal je verbazen. Mijn boek ‘Mijn meningen zijn feiten’ draait om Thierry Baudet en precies hij wilde niet meedoen. Maar er waren genoeg mensen die wel wilden praten. Als ik eenmaal iemand spreek, vraag ik: weet jij wie ik nog meer kan benaderen? Dan begint het balletje te rollen.’’

Waarom vertrouwen mensen jou iets toe, denk je? 

,,Ik kan mensen volgens mij goed op hun gemak stellen. Ik ben niet kefferig, zoals Sven Kockelmann. Maar ik ben ook geen empathische interviewer als Coen Verbraak, die bijna de handen van de geïnterviewde vastheeft. Ik kan streng zijn. Dan zeg ik: waar slaat dit op?’’

Een netwerk hebben helpt ook, geeft Botje toe. ,,Mensen herinneren zich je van een stuk en weten je te vinden. Als je je netjes gedraagt en gemaakte afspraken nakomt, denken mensen bij een kwestie waar ze boos of verdrietig om zijn: die Botje, die heeft laatst nog zus of zo gedaan. Laat ik die toch maar eens bellen.’’