Op zoek naar dictators in het centrum van de democratie
reportage, gepubliceerd op 14 Sep 2017, door Sandrine Thelosen

De afgelopen week kwamen de ontwikkelingen in Noord-Korea tot een dieptepunt. Kim Jong Un is daardoor een veelvoorkomend onderwerp in de Nederlandse media. Maar over de hele wereld zijn tal van dictators actief. Bij de Nacht van de Dictatuur passeren een aantal de revue.

In de hal van ProDemos staat een viertal beveiligers met zonnebrillen. Ze vragen de bezoekers of hun tickets bij zich hebben en wat er in hun tassen zit. “Het is toch niet te geloven, Papa Demos is ineens dictator hier. Kom morgen naar de demonstratie op het Binnenhof”, fluistert een jonge man in een wollen vest en een petje ineens.

Eenmaal op de vierde verdieping neemt iedereen plaats in de zaal. Voordat de eerste spreker van start gaat, neemt Papa Demos zelf, gehuld in statig uniform, plaats achter het spreekgestoelte. “Nu het land in impasse verkeert, het koningshuis geen zeggenschap meer heeft en de politiek er niet uitkomt, heb ik de grenzen bezet en de regering gevangen genomen.” De jongen in het wollen vest staat op en schreeuwt wat een onzin dit is. De beveiligers stormen op de jongen af en slepen hem naar achter. Er klinken geluiden van een man die in elkaar geslagen wordt. Papa Demos verlaat de zaal. Het is net echt.

ProDemos

Het is de zevende editie van de Nacht van de Dictatuur die ProDemos organiseert in hun Haagse vestiging aan de Hofweg. Het centrum, dat normaal uitleg geeft over democratie, neemt vanavond de tegenhanger onder de loep. Alle kaarten voor de avond zijn uitverkocht. Marianne was nog nooit bij de Nacht van de Dictatuur geweest: “Ik ben wel lid van Amnesty International, dus ik wilde nu toch eens gaan kijken.”

Na het optrede van Papa Demos en zijn gevolg, is de openingsspreker Reed Brody, een Amerikaanse mensenrechtenadvocaat. Hij vertelt over de berechting van Hissène Habré, de dictator van Tsjaad tussen 1982 en 1990. Het publiek is jong, overwegend student. De volle zaal luistert aandachtig hoe Brody ontdekte dat niet het recht het probleem was in het straffen van dit soort figuren, maar de politiek eromheen. Het duurde jaren voordat hij een groep slachtoffers had verzameld die haar verhaal wilde openbaren. Pas toen lukte het om genoeg bewijs tegen Habré te verzamelen. “Een poppenkast die op je lachspieren werkt.”

De lezingen worden gehouden in het pand van ProDemos, Café Dudok en Nieuwspoort. Ook zijn er twee escaperooms en een rondleiding door de Gevangenpoort. Het verhaal van Omar Imam, een Syrische fotograaf, is minder druk bezocht, maar het publiek is geïnteresseerd en bovendien ingelezen. In de Centrale Bibliotheek voeren schrijvers Ilja Leonard Pfeijffer en Özcan Akyol een gesprek over vrijheid versus dictatuur.

Noord-Korea

Het overgrote deel van het publiek komt bijeen voor Remco Breuker. De Korea-specialist van de Universiteit Leiden zal een boekje open doen over Kim Jong Un. Ook Marianne is benieuwd: “Ik weet er niet zo veel van, daarom wil ik hierheen. Eigenlijk is dat Noord-Korea maar een poppenkast die op je lachspieren werkt. Maar het is belangrijk om goed op de hoogte te zijn.”

Moderator Victor Vlam test het gedachtegoed van het gemêleerde publiek. De meerderheid vindt Kim Jong Un niet rationeel. “Hij is een beetje gek”, aldus een jongeman op de voorste rij. Breuker vindt dat er te veel op de dictator wordt gefocust. De geoliede bureaucratie erachter zorgt namelijk voor een uiterste rationeel regime.

Het gesprek tussen Vlam en Breuker neemt een wat luchtige toon aan. “De oud-sushi-kok van het regime vertelde dat Kim Jong Un een ontzettend slimme jongen is.” Vlam haalt verhalen van het internet aan over plastische chirurgie, kapsels en de stoelgang van de dictator. Op de achterste rij roept iemand dat dit wel erg veel ‘achterklap’ is. “Er is al een cyberoorlog aan de gang.”

Maar de grote vraag is natuurlijk: komt er een oorlog? Een marginaal deel van de volle zaal met zo’n 130 mensen denkt van wel. Vooral de jonge bezoekers –onder andere een gymnasiumklas – steken de hand op. Nu krijgt een aantal mensen de neiging hun mond open te trekken. De een denkt dat er al een cyberoorlog aan de gang is; de ander denkt dat er geen oorlog komt vanwege de economische belangen. In tegenstelling tot de eerdere presentaties spreekt deze tot de verbeelding. Voortdurend wordt er geknikt of met het hoofd geschud. Mensen fluisteren hun ongenoegen of lachen zachtjes. Gelukkig besteedt Vlam genoeg aandacht aan vragen uit de zaal.

Humor en dictators

Het afsluitende evenement van de avond wordt verzorgd door Harm Edens met Dit was het (nep)nieuws. Een team van NOS-journalisten neemt het op tegen twee politici van de PvdA en D66. De wederom overvolle zaal doet enthousiast mee. Ook de jonge kijkers zijn blijven zitten en krijgen af en toe een vileine opmerking van de presentator te verduren.

De mensen achterin de zaal geven als reactie dat het meer een radioprogramma was. Hoewel de gasten wellicht wat slecht zichtbaar waren, was dat bij het beeldmateriaal niet het geval. De makers van de quiz laten van alles zien: van de grootte van de villa’s van de dictators tot aan de gevallen slachtoffers van het regime. Alles besmeurt met een flinke laag humor. De grote verrassing: koning Willem-Axander stond tussen Assad en Erdogan. Zij villa leek, volgens Edens, echter meer op een tuinhuis in vergelijking met de pronkstukken van zijn buurmannen.