Onderzoeksjournalist Anne de Blok: ‘Je moet je als journalist soms gewoon wat dommer voordoen dan je bent’
interview, gepubliceerd op 02 Oct 2017, door Bo Steehouwer

Ze is pas 27 jaar oud. En dat is moeilijk te geloven als je haar prestaties op een rij zet. Naast de journalistieke prijzen die in haar kast staan, zijn ook de ambities van deze jonge onderzoeksjournalist noemenswaardig. “Pak het vooral groots aan.”

Vanuit de hal hoor ik haar, nog druk telefonerend, op haar hakken dichterbij komen. De groep kinderen en ouders die net nog in de wachtruimte van het KRO-NCRV-gebouw in Hilversum zat, zijn inmiddels naar de studio van Willem Wever geroepen. Ik pak vast mijn spullen en ontmoet Anne de Blok bij de glazen toegangspoortjes. Een hartelijk welkom; ze is blij dat ik er ben. “Nog geen vijf jaar geleden zat ik nog op de masteropleiding in Amsterdam. Het is wel heel bijzonder en eervol dat mensen míj nu willen interviewen!”

Met haar 27 jaar heeft deze dame al veel indrukwekkende producties afgeleverd. Iets waar menig journalist alleen maar van kan dromen. Begin dit jaar won ze een Tegel, een veel begeerde journalistieke onderscheiding. Ze kreeg hem voor het drieluik Verwarde Mensen dat ze maakte voor het onderzoeksjournalistieke programma De Monitor.

“Ik denk dat we op het juiste moment hebben ingeprikt op een sluimerende actualiteit en daar de verdieping bij hebben kunnen zoeken. Ik heb wel eens zwaardere werken moeten afleveren, maar het punt dat deze uitzendingen zo goed maakten, was omdat beleidsmakers met ons in gesprek gingen. Ze wilden bij ons echt hun ei leggen en niet bij andere media. Dat is doorslaggevend geweest voor de impact van het verhaal.”

Bloed, zweet en tranen

Stiekem is ze het meest trots op een andere, eerdere productie. De tip die resulteerde tot deze productie, Vissen Naar Subsidie, kreeg Anne tijdens haar stage bij Nieuwsuur. Haar stage was echter te kort om het verhaal daar uit te zoeken. “Toen dacht ik: als jullie het niet doen, ga ik zelf kijken of ik er wat mee kan!”

Makkelijker gezegd dan gedaan: “Ik vond het echt een pittig dossier. Het ging over zaken waar ik helemaal geen verstand van had; subsidies en heel veel rechtszaken. Als de rechter al in het nadeel van de aanklagers had beslist, wat ging ik er dan nog aan toevoegen? Naast een onderbuikgevoel en een aantal documenten die dat gevoel bevestigden had ik niets. Welke documenten miste ik bijvoorbeeld nog?”

De beslissing om uiteindelijk zelf verder gegaan, heeft haar dubbel en dwars beloond. Brandpunt Reporter zag wel wat in haar verhaal. Voor dit programma mocht ze dan ook aan de slag om er een televisieproductie van te maken. Samen met Frederick Mansell won ze in 2015 De Loep én kreeg ze een nominatie voor een Tegel in de categorie ‘Talent’. “Dit was mijn eerste grote televisieproductie en best hard core onderzoeksjournalistiek. Het verhaal bood zich niet op een presenteerblaadje aan; het was echt from scratch. Ik vind deze prestatie groter, omdat ik het helemaal zelf had gedaan. Niet alleen was het mijn eerste televisieproductie, maar had ik ook nog weinig ervaring. En tóch heb ik het verhaal rond gekregen. Ja, daar zat wel de meeste bloed, zweet en tranen in.”

Met gevoel

“Het raakte mij echt.”

De drijfveer achter haar werk kan ze eigenlijk maar op één manier uitdrukken: “I care! Ik had toen, en nog steeds, bij die mensen het gevoel ‘ik geef om jullie’. Het liet mij gewoon niet los. Ik wist ergens dat zij gelijk hadden, ook al hadden ze tien rechtszaken verloren. Ik voelde het aan: misschien hadden ze juridisch verloren, maar dat is iets anders dan wat rechtvaardig is. Daar moest ik een verhaal van maken. Het raakte mij echt. De verhalen waar ik het meest gelukkig van word, zijn die mij dat gevoel van rechtvaardigheid laten voelen. Als je er zelf een gevoel bij hebt, betrokken bent en echt om iets begint te geven, maak je ook betere verhalen.”

De Blok is sinds anderhalf jaar in loondienst bij de KRO-NCRV, omdat ze “wel eens wilde ervaren wat er gebeurt als je een langere tijd binnen een format werkt”. Dit betekent wel dat ze soms ook verhalen maakt, omdat het moet. En er een deadline is. “Dat zijn verder prima verhalen, maar ik ben ook blij als ze af zijn. Daarvoor ben ik niet het vak ingegaan. Dat weet mijn eindredacteur ook, daarin heb ik mij duidelijk uitgesproken. Helaas heb je in loondienst niet altijd de vrijheid om zomaar te doen wat je wil.”

Op de vraag of ze nog ideeën heeft waarover ze graag verhalen wil gaan maken, geeft ze dan ook gretig antwoord. “Nou ik gebruik Evernote, zo’n appje. Daar hou ik een lijstje bij van mooie verhalen die ik tegenkom en tips die ik heb gekregen waarvan ik denk ‘daar wil ik nog eens verder in duiken’. Dat is echt een goeie tip hoor! Ik archiveer daar al mijn research mee. Je kan heel makkelijk selecteren, dingen opslaan en kan je altijd alles terugvinden. Dat was echt een chaos in het begin. Het is echt fijn, zeker downloaden!”

Hoe ziet Anne dat dan voor zich, verhalen blijven maken voor de KRO-NCRV? “Dat hangt er een beetje vanaf hoeveel groeimogelijkheden er zijn binnen het bedrijf”, zegt ze twijfelend. “Ik wilde bijvoorbeeld heel graag verslaggever worden, zodat ik de verhalen die ik research ook kan gaan maken. Die mogelijkheid krijg ik nu. Ik zit in een opleidingstraject zodat ik kan blijven groeien.”

“En dan denk je: stel nou die vraag!”Maar ze heeft nog meer wensen op haar lijstje staan. “Ik ben bijvoorbeeld bezig om een nieuw format te schrijven voor de KRO-NCRV; een nieuw journalistiek format waarbij ik nieuws en documentaire meer met elkaar wil gaan verbinden. Als dat goedgekeurd wordt en we er geld voor krijgen, hoop ik dat ik dat mede mag gaan ontwikkelen als maker. Dus ja, ik heb wel wat wensen op mijn lijstje staan. Alhoewel het freelancen ook weer lonkt.” Aan de grote grijns op haar gezicht te zien, zit het wel goed met die wensen.

Uit beeld

De ambitie om zelf voor de camera te verschijnen heeft ze “helemaal niet”. “Wat ik nu het belangrijkste vind, is het maken van een onderwerp. Teun van de Keuken wordt bijvoorbeeld pas ‘ingevlogen’ op het moment dat het onderwerp al helemaal geresearcht is.” Het is duidelijk te horen dat dit niks voor haar is. “Het lijkt mij heel moeilijk om overal even in te springen en er dan ook weer uitspringen. De betrokkenheid die ik namelijk voel bij de verhalen die ik maak, voel ik pas vaak na een aantal weken researchen, als het onderwerp voor mij tot leven komt. Terwijl Teun fantastisch werk doet, zou ik me niet willen loskoppelen van het daadwerkelijke journalistieke handwerk.”

“Wat ik wel tof zou vinden, is om in beeld te zijn wanneer het functioneel is voor het verhaal. Als je zelf de research hebt gedaan, veel kennis hebt over het onderwerp en de productie hebt opgezet. Dan zou ik wél in beeld willen. Het gaat in dat geval namelijk om de vragen die ik stel aan de persoon, omdat ik de kennis heb en ze precies weet te prikken op het goede moment. Dat kriebelt soms wel bij mij, omdat Teun niet altijd even goed ingelezen kan zijn. Dan sta je soms achter hem terwijl de camera draait en denk je: stel nou die vraag, stel nou die vraag!”

Gouden tips

Natuurlijk kan ik de kans niet laten lopen om te vragen naar haar beste adviezen voor aanstormend journalistiek talent ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ —­ wel onthouden dan hè. “Gebruik je leeftijd! Mensen onderschatten je zo erg, dat is zo leuk om te merken”, ze grinnikt. “Ik denk dat het Schipholverhaal alleen tot stand heeft kunnen komen doordat we heel jong waren. En dat ze het leuk vonden dat wij zo’n ‘projectje’ konden oppakken. Nou prima, laat ze dat maar denken. Echt hoor, ze vertellen je zoveel.”

“Je bent constant strategisch bezig.”“En wat heel leuk was,” gaat Anne enthousiast verder, “is dat je heel ontwapenend kon vragen: de Polderbaan? Kan je me even uitleggen hoe het toen zat? Want ja, zij snappen ook dat jij dat niet weet. Maar: daardoor vertelden ze wel heeel veel details die je normaal gesproken niet te horen krijgt. Ik heb me voorgenomen om dit, ook op latere leeftijd, te blijven gebruiken. Je soms gewoon wat dommer voor te doen dan dat je werkelijk bent.” In het begin was dit totaal niet haar aanpak. Toen wilde ze zichzelf juist bewijzen tegenover haar bronnen. “Maar dat heb ik helemaal losgelaten. Andersom werkt veel beter!”

Strategie is daarom haar volgende gouden tip. “Ga strategisch me je bronnen om. Voordat ik iemand bel, weet ik precies waarom. Als ik denk dat het nog niet het juiste moment is, dan wacht ik. Als mensen niet willen reageren, bedenk ik wat voor info ik bij ze neer zou kunnen leggen zodat ze wel reageren. Dat vind ik het leukst van mijn werk. Je bent constant strategisch bezig. In welk politiek spel worden we gebruikt en waarom? Hoe kunnen we dat omzeilen? Hoe kunnen we het nieuws nog scherper aanvliegen? Wie hebben we daarvoor nodig? Dat soort vragen vind ik het allertofste.”

De Blok heeft nog een hele belangrijke raad. “Ga naar debatten, lezingen, journalistieke events. Zo bouw je een netwerk op. Ik heb onder andere Politieke Junkies gedaan, ging elk jaar naar de VVOJ-conferentie en die van de Stichting Verhalende Journalistiek. Het verhaal Vissen Naar Subsidie is mede gelukt omdat Bart Nijpels de eindredacteur was bij Brandpunt Reporter op dat moment. Hem had ik al op verschillende evenementen ontmoet. Vanuit dat contact is er een band ontstaan en daardoor kon ik hem makkelijk benaderen met mijn verhaal.”

“O ja, laatste dingetje, in het begin had ik zoiets van: ik heb geen hypotheek, geen kinderen en het interesseerde me ook niet zo in wat voor kleren in rondliep. Nu ben ik daar wel wat luxer in hoor, maar die houding heeft me heel veel opgeleverd. Ik besteedde gewoon heel veel tijd aan het vak, ook al kreeg ik daar toen nog niet fatsoenlijk voor betaald. Tegenwoordig heb ik gelukkig een dertiende maand, vakantietoeslag en hoef ik niet per se H&M-kleding meer aan.”

De bovenstaande gouden tips zijn volgens Anne tot dusverre erg bepalend geweest voor haar carrière. Ze zette zoveel mogelijk in op journalistiek werk. En dat heeft zich uitbetaald. “Pak het vooral groots aan”, drukt ze me op het hart. We zullen vast nog veel van haar horen.

 
Anne de Blok (1990) werkt momenteel voor De Monitor, een onderzoeksjournalistiek programma van de KRO-NCRV. Hiervoor werkte ze onder andere voor Follow the Money, VPRO Buitenland en KRO Brandpunt Reporter. Tijdens de studie Journalistiek en Media aan de Universiteit van Amsterdam won ze al het Nederlands Kampioenschap Kioskverkoop voor Journalisten. In 2015 werd ze al eens genomineerd voor een Tegel en viel ze in de prijzen bij De Loep. – Foto: © Thomas Schlijper