In 2011 deed journalistiek vakblad Villamedia voor het eerst onderzoek naar het aantal freelance journalisten in Nederland. Dat waren er toen bijna 4500. Acht jaar later, in 2019, waren dat er ruim 6200. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel (KvK) blijkt dat ruim een derde van alle Nederlandse journalisten in 2019 werkzaam is als freelancer. Bezuinigingen op redacties zorgen ervoor dat een groot deel van afgestudeerde journalisten te maken krijgen met tijdelijke contracten, payroll-constructies en zelfstandig ondernemerschap.

Enter Nick Kivits. Nick is sinds 2005 actief als freelance journalist en kent alle hoekjes en gaatjes van de arbeidsmarkt voor freelancers. Door de jaren heen heeft Nick werk geleverd voor de meest uiteenlopende opdrachtgevers zoals Playboy, Quest, het Financieel Dagblad en ruim honderd anderen.

Nick heeft dertien boeken geschreven en geeft door het hele land workshops over zelfstandig ondernemerschap. Zijn veertiende boek komt deze maand uit. Via zijn website Freelancevoorwaarden.nl legt hij in klare taal de voorwaarden uit waar beginnend journalisten mee te maken krijgen. De belangrijkste les die hij uit zijn ervaringen heeft getrokken? ‘Idealisme moet niet in de weg staan van ondernemerschap.’

Een streepje voor

In 2005 haalt Nick zijn propedeuse Journalistiek van de Fontys Hogeschool in Tilburg. ‘Ik wilde toen gelijk aan het werk als freelancer, om zo een streepje voor te hebben op mijn medestudenten.’ Wanneer hij drie jaar later zijn diploma haalt, heeft Nick al flink wat vlieguren gemaakt.

Zijn werk als freelancer beviel hem zo goed dat het toekomstbeeld van een vaste baan steeds verder naar de zijlijn werd geschoven. ‘Aan het begin kwamen er gaandeweg titels voorbij waar ik graag een vaste aanstelling had aangenomen. Quest bijvoorbeeld. Toen ik mijn studie afrondde vond het ik het freelancen zo leuk dat ik er mee door ben gegaan.’

Gewoon doen

‘De belangrijkste les die ik door de jaren heen heb geleerd is dat je als journalist vooral veel moet doen’, legt hij uit. ‘Beginnend journalisten vinden pitchen bijvoorbeeld vaak heel eng. Dan zijn ze bang dat ze afgewezen worden. Maar als je wordt afgewezen, dan was je pitch of idee waarschijnlijk niet zo goed. Dan probeer je het gewoon opnieuw.’

‘Het is natuurlijk wel belangrijk dat je een beetje in beeld hebt waar je terecht wil komen. Je moet niet op een plek terecht komen waar je ongelukkig van wordt’, gaat hij verder. ‘Als je niks hebt met IT, is het misschien niet zo’n goed idee om vier dagen in de week voor computerblad te gaan schrijven. Zorg dan dat je in ieder geval één dag iets doet wat je wél leuk vindt.’

Idealisme

Volgens Nick ontbreekt het veel beginnende freelancers nog aan ondernemende vaardigheden. ‘De meeste journalisten worden journalist vanuit een bepaalde ideaal. Ze willen de wereld beter maken, problemen aan de kaak stellen en the voice of the voiceless zijn. Dat is heel mooi, maar je bent ondernemer en je moet wel verdienen.’

Dat het freelancebestaan voor journalisten geen vetpot is, is veelal bekend. Daarom is het volgens Nick juist zo belangrijk om je eigen werk te kunnen verkopen op verschillende manieren. ‘Als jij acht weken met een stuk bezig bent en daar na het publiceren niks meer mee doet, dan staat je idealisme het ondernemerschap in de weg. Gebruik de kennis die je hebt opgedaan, verpak je stuk opnieuw, en biedt het op andere plekken aan.’

Die stukken kunnen zeker gaan over grote maatschappelijke onderwerpen waarover journalisten vanuit een ideaal schrijven. ‘Kijk bijvoorbeeld naar Dieuwertje Kuijpers en Kim van Keken. Zij zijn samen in  nevenactiviteiten van Eerste Kamerleden gedoken, maar zijn ook slim genoeg om dat werk op meerdere plekken te verkopen. Zo kun je je geld verdienen’, vertelt Nick ter illustratie. ‘Zorg dat je vanuit je interesses een niche vindt. Op gegeven moment heb je meerdere niches en kun je wat op gaan bouwen.’

Niche

Zo komt Nick aan bij een thema dat voor hem van groot belang is voor freelancers, namelijk de interesses van de freelancer zelf. Hij komt met een voorbeeld: ‘Aan het begin van mijn freelancecarrière schreef ik een keer wat voor de KNVB. Ik geef geen drol om voetbal, maar ik was toen nog maar net begonnen en kreeg die klus doorgestuurd. Toen heb ik een artikel geschreven over de meeste rode kaarten in één wedstrijd. Geen keiharde journalistiek, maar wel leuk.’

Zelf schrijft Nick vaak over technologie, zo blijkt uit een korte blik op zijn werk. Of het nou een boek is over de opmerkelijke wijze waarop astronauten naar het toilet gaan in de ruimte, een artikel over phishing scams, of een kijkje in de gevaren van ‘slimme’ technologie. ‘Als freelancer heb je in mijn ogen meer de vrijheid om over je eigen interesses te schrijven dan als loondienster’, lacht hij.

Toekomst

De toekomst van freelancewerk binnen de journalistiek ziet Nick met ietwat lede ogen aan. ‘De poel waarin we vissen wordt steeds kleiner.’ Dat komt volgens hem onder andere doordat bedrijven steeds minder vaak voor een payroll-constructie kiezen, waarbij mensen worden aangenomen om vervolgens door een payrollbedrijf betaald te worden.

‘Dat zijn geen échte freelancers’, legt Nick uit. ‘Het is goed dat omroepen daarmee stoppen, maar dat betekent dat een groot deel van die mensen straks geen klussen meer hebben en dan als zzp’er aan de slag gaan, terwijl er eigenlijk geen ruimte voor ze is bij de omroepen.’

Ook zorgt een toenemende mediaconcentratie ervoor dat de freelancers die overblijven vaak bij dezelfde opdrachtgever terechtkomen. ‘Als jij schrijft voor NU.nl en het Parool, ben je in beide gevallen aan het werk voor DPG Media’, gaat Nick verder. ‘Dan kom je mogelijk in een verkapt dienstverband terecht. En dan houden we weinig freelancers over.’

Ondanks zijn ietwat cynische toekomstbeeld van de freelancemarkt blijft Nick zelf gestaag aan het werk. Zo is deze maand zijn veertiende boek uitgekomen, en publiceert hij met enige regelmaat nieuwe artikelen op zijn website nick-kivits.nl