Als podcastfanaat ken je de volgende podcasts hoogstwaarschijnlijk: Een Soort God (2021) en Dit Kan Geen Toeval Zijn (2022). Beide podcasts zijn gemaakt door Simone Eleveld (32) en gaan over persoonlijke non-fictie verhalen die zowel aangrijpend als spannend zijn. In dit interview vertelt Eleveld hoe het is om met zulke heftige onderwerpen te werken: “Ik had in het begin best wel moeite met doorvragen, maar uiteindelijk doe je mensen ook geen plezier om niet door te vragen.”

In de podcast Een Soort God onderzoekt Eleveld samen met Anneke Stoffelen hoe het kan dat slimme mensen in een sekte belanden. Voor meer dan 25 jaar heeft een kungfu-vriendengroep bestaan die achteraf een sekte bleek te zijn. De sekte werd geleid door vechtmeester René L. In de podcast komen vijf slachtoffers aan het woord die zijn mishandeld, (seksueel) misbruikt, financieel afgeperst en gehersenspoeld door René.

Een verhaal wordt verteld door Manuela, die meer dan een decennia onderdeel is geweest van de ‘vriendengroep’. Toen Manuela net bij deze groep zat, achttien jaar oud, was ze erg onder de indruk van René en werd ze een van zijn favoriete leerlingen. Wanneer hij op een dag tegen Manuela vertelde dat hij droomde over hun liefdesrelatie in hun vorige leven, veranderde alles. Hij praatte Manuela aan dat ze last heeft van nymfomanie en kwam regelmatig stiekem langs voor seks. Ook overtuigde hij haar om een trio te hebben met hem en een andere man. Dingen die ze vaak niet wilde. Maar ‘nee’ zeggen? Dat durfde ze niet, omdat ze was geïndoctrineerd door de vechtmeester.

Hoe was het om met zulke verhalen te werken?                                                                                                       

“Heftig. Het zijn voor de slachtoffers namelijk zeer traumatische verhalen. Je weet dat de gasten er na de interviews dagenlang last van kunnen hebben. Je voelt wanneer je aankomt bij dat hele pijnlijke en ik vond het in het begin lastig om dan door te vragen. Toen ik het daar met mijn collega Corine Koole over had, gaf ze mij de tip dat je mensen ook geen plezier doet om níét door te vragen. Mensen vinden het vaak ook fijn om hun verhaal te delen. Ik merkte toen de podcasts gepubliceerd waren, de gasten enorm opgelucht waren dat hun verhaal verteld is. Daarnaast is niet het volledige verhaal vertellen, niet de bedoeling van journalistiek werk.”

Heb je na de tip van Koole geleerd om door te vragen?                                                                                     

“Ja. Ook monteerde ik veel interviews van Corine, dus ik hoorde wat wel en niet werkte. Wat bijvoorbeeld niet werkt is om te vragen ‘vertel me over je meest heftigste ervaring.’ Wat wel werkt, is naar specifieke situaties vragen. Als je merkt dat het moeilijk wordt, kan je ruimte geven en rustig doorvragen. Bijvoorbeeld: ‘hoe reageerde je toen?’. Ik ben zelf niet zo van de vraag ‘ik zie dat het je raakt, wat voel je nu?’ omdat mensen hun gevoel dan opeens moeten analyseren. Tot die tijd zitten ze nog helemaal in het verhaal.”

Troost je de gasten wel eens als ze emotioneel worden tijdens het interview?                                             

“Nee, ik kan echt heel lang wachten. Je eerste reflex is om iemand te troosten, maar iemand heeft daar niet per se behoefte aan geloof ik. Het zou heel raar zijn als je ineens een knuffel gaat geven. Daarnaast kunnen mensen zelf goed aangeven waar hun grenzen liggen. Als je daar niet overheen ramt, kan je best wel een lange stilte laten vallen. Mensen kunnen dan op adem komen en toelichting geven waarom ze breken. Dan komen vaak de mooiste dingen. Ook is het belangrijk om de verhaallijn in de gaten te houden, je wilt niet dat het verhaal ineens stopt op het punt dat iemand brak.”

Eleveld als podcastmaker in de podcaststudio van de Volkskrant. Beeld: Katja Poelwijk

Wat opvalt bij beide podcasts van Eleveld, is dat haar eigen standpunt ook een belangrijke rol speelt. “Dat is een bewuste keuze” zegt ze. “Ik had het idee dat mijn perspectief relevant was. Ik leerde gaandeweg dat als je wil dat je luisteraar meer leert, het makkelijk is om je eigen perspectief mee te nemen. Want als ik nieuwe informatie kreeg en daarmee een volledige nieuwe blik op de zaak, dan zal de luisteraar dat ook meekrijgen. Bij Een Soort God voelde het ook leugenachtig om mijn mening niet te verwerken. Ik zet René namelijk neer als een monster. Ik vond het redelijk om te laten zien dat dat mijn oordeel is en hoe ik tot dat standpunt ben gekomen.”

“Je weet dat de gasten er na de interviews dagenlang last van kunnen hebben.”

In Dit Kan Geen Toeval Zijn neemt Eleveld de luisteraar ook mee aan de hand van haar mening. De podcast gaat over de Nederlandse Bart die beweert dat hij in 2017 op het vliegveld van Madrid is ontvoerd door de geheime dienst. Volgens hem is hij uit de rij gehaald en naar een vliegtuig gebracht, waar naast hem slechts één vrouw zat. Deze gebeurtenis heeft veel indruk gemaakt op Bart, echter gelooft bijna niemand hem. Hij is daardoor veel vrienden kwijtgeraakt. In de podcast onderzoekt Eleveld samen met Huib Modderkolk wat er is gebeurd en of je ooit met zekerheid kunt zeggen dat je doelwit van een geheime dienst was. In de afleveringen hoor je dat Eleveld ook twijfelt aan Barts verhaal.

Waarom geloofde jij Bart ook niet helemaal?                                                         

 “Er zaten details in zijn verhaal waardoor ik aarzelde. Ik had wel sterk het gevoel dat hij iets had meegemaakt, dat merkte je ook als hij erover vertelde. Dat ik twijfelde, wist Bart. Hij was gewend dat mensen hem niet geloofde. Hij zei ‘ik geloof dat jullie mij nog het meeste geloven van iedereen.’ Ook was Bart nogal warrig en een beetje paranoïde. Dat hielp ook niet mee. Hij beloofde bijvoorbeeld bewijsmateriaal dat hij later niet bleek te hebben, dat was echt frustrerend.”

In aflevering 4 bezoekt een Russisch stel de Volkskrantredactie. Zij vertellen dat ze ook door de geheime dienst in een leeg vliegtuig ontvoerd zijn. Volgens Eleveld was dat bizar en laat het goed zien wat kan gebeuren als een project zich over twee jaar laat ontvouwen. “Dan kan je dit soort dingen meenemen. Sommigen denken dat het maakproces een rollercoaster was, maar het was een traag en slepend proces, waar af en toe iets vreemds gebeurde waar je dan heel lang geen verklaring voor had.” Het zijn gekke dingen die Eleveld meemaakt tijdens maakprocessen. Gebeurtenissen die de podcasts ook spannend maken. Zo gaat ze in aflevering 5 van Een Soort God samen met Stoffelen onverwachts op bezoek bij René L. Hij laat hen zomaar binnen en staat zelfs open voor een gesprek dat ze op mogen nemen. Voor de luisteraars is dit een van de spannendste momenten, vooral omdat je op de achtergrond een vechthond heftig hoort grommen en blaffen. Op de vraag of ze op dat moment bang was, antwoord ze dat ze het in het begin ‘wel spannend’ vond. “Hij was onberekenbaar en ik zat oncomfortabel, maar na een tijdje ging de knop om en dacht ik aan het maakproces.”

Elevelds droom is om een korte film te maken, ze heeft zin om met een nieuw medium te werken. Of ze in de journalistiek wil blijven? Ze glundert “Ik vind in de journalistiek werken heel fijn. Het is knetterhard werken en veel onzekerheid. Maar een ding is zeker, ik wil verhalen blijven vertellen.”