Een wapenvondst in Nieuwegein. Toen Yelle Tieleman (AD) hier in 2015 verslag over deed, wist hij nog niet wat hem te wachten stond. Hij wist nog niet dat dit de wapens van Ridouan Taghi zouden zijn. En hij wist al helemaal niet hoe memorabel deze vondst zou zijn, ook voor de rest van Nederland. Dit was de zaak die Tieleman de misdaadjournalistiek in deed rollen. “Veel criminaliteit gaat goed omdat niemand ervan weet.”

De wapenvondst behoorde tot een van de eerste klussen die Tieleman (1988) kreeg, toen hij in 2015 in vaste dienst kwam bij het AD Utrechts Nieuwsblad. Een roerige periode in Utrecht: “Er zijn toentertijd veel moorden gepleegd die nu in het grote Marengo-proces besproken worden. Ik ben daar steeds iets verder ingedoken. Hoe meer ik ervan afwist, hoe meer ik er automatisch mee bezig was. Dat is zo gegroeid.” Een aantal jaar later, in 2018, vond de moord op Anne Faber plaats en beet Tieleman zich vast in het dossier. “Naarmate de portefeuille ‘misdaad’ wat vaster werd, merkte ik dat misdaad zich niet beperkte tot de regio Utrecht.” Toen de mogelijkheid zich voordeed om landelijk verslag te gaan doen van georganiseerde misdaad, greep Tieleman deze kans met beide handen aan.

De misdaad beperkt zich niet alleen tot criminelen onderling, maar het raakt de gewone man op straat.

Verstrengeling
Dat het belangrijk is om verslag te doen van misdaad, is in de afgelopen jaren duidelijk geworden. “We zien hoe wijd verspreid de tentakels zijn van de georganiseerde misdaad en hoe ondermijnend dat is. Er zijn zoveel vergismoorden geweest en er komen nog steeds duizenden kilo’s cocaïne ons land binnen.” De noodzakelijkheid van misdaadverslaggeving zit hem in het feit dat de onder- en bovenwereld steeds meer met elkaar verstrengeld raken. “Een advocaat wordt vermoord vanwege zijn werk en journalisten worden bedreigd omdat ze verslag doen van zaken. Vooral de afgelopen jaren is dit een opvallende trend,” vertelt Tieleman.

“Nederland is helemaal niet zo’n onschuldig land. De excessen ervan zien we al een poosje en die zijn vrij heftig,” zegt Tieleman. Eén van die excessen is een afgeperste fruithandelaar in Gelderland. Niet alleen de fruithandelaar zelf, maar ook de medewerkers ondervinden de gevolgen van deze afpersing. “Er worden handgranaten neergelegd, huizen worden in brand gestoken en er zijn aanslagen gepleegd. De misdaad beperkt zich dus niet alleen tot criminelen onderling, maar het raakt de gewone man op straat.”

Vertrouwen
Aan die gewone man wil Tieleman uitleggen waarom bepaalde misdrijven gepleegd worden. “Ik schrijf over een wereld waarin de meeste mensen in niet willen dat bepaalde zaken naar buiten komen. Veel criminaliteit gaat goed omdat niemand ervan weet.” De basisprincipes van gewone journalistiek zijn hetzelfde voor misdaadjournalistiek. Ik moet goed onderzoek doen, voldoende bronnen hebben en hoor- en wederhoor plegen. Toch is misdaadverslaggeving een andere tak van sport. Hoor- en wederhoor gaat in de misdaadverslaggeving veel via de advocaten van verdachten, maar ook via woordvoerders van justitie en allerlei instanties. “En als mensen niet vastzitten, probeer ik altijd met hen zelf te praten. Dat is wel lastig, want ik kan niet zeggen met wie ik praat maar ik probeer met iedereen te praten.”

Er gaan mensen boos zijn over je publicaties. Dat kan gaan van een intimiderende woordvoerder tot personen uit de onderwereld

Het duurt een tijd voordat Tieleman het vertrouwen wint van bronnen. “Het opbouwen van een netwerk is tijdrovend. Je hebt te maken met boeven en de belangen zijn groot. “Het gaat vaak om hele grote geldbedragen en zelfs over leven of dood. Als het gaat over voorzichtigheid en de vraag wanneer je een verhaal publiceert, moet je heel zorgvuldig zijn.”

Je moet daarom ook wel je mannetje staan, zegt Tieleman. “Er gaan mensen boos zijn over je publicaties. Dat kan gaan van een intimiderende woordvoerder tot personen uit de onderwereld.” Tieleman heeft hier naar eigen zeggen voldoende ervaring mee. “Er is altijd wel iemand boos op je. Dat is, denk ik, altijd wel in de journalistiek, maar in de misdaadjournalistiek net nog iets meer.”

Yelle Tieleman op de hoofdredactie van het Algemeen Dagblad in Rotterdam (Foto: Julia Schipper)

iPhone
Op 14 september publiceerde Tieleman een artikel met daarin berichten afkomstig van de iPhone van Nabil B., kroongetuige in het Marengo-proces. Deze vertrouwelijke informatie bleef uit handen van de media, maar Tieleman wist deze berichten alsnog te bemachtigen. “Die iPhone is via een eerdere publicatie van het Algemeen Dagblad al aan het licht gekomen. Ik heb vanaf het begin beseft dat dat toestel nog een rol zou gaan spelen. Nabil B. had er namelijk over gelogen en er bleek in de chats veel over misdaad gesproken te zijn, ook met zijn familie. Hij heeft zich daarnaast hevig verzet om het toestel toe te voegen aan het dossier. Dan moest er wel iets in staan wat belangrijk was.” Op de vraag hoe Tieleman dan uiteindelijk deze informatie in handen kreeg, blijft hij op de vlakte. “Daar kan ik niet veel over zeggen. Het is heel veel praten en goed opletten.”

Het artikel met daarin de appjes werd een dag voor de zitting gepubliceerd. Over deze timing was goed nagedacht. “We wisten dat de kans groot was dat die appjes tijdens de zitting besproken zouden worden. Dan is mijn primeur natuurlijk weg. Dus dat proberen we voor te zijn, om een zo groot mogelijk publiek te trekken voor onze verhalen. Op het moment dat iedereen de informatie kan horen op een zitting is onze unieke plek vergeven.”

Veiligheid
Eerder gaf Tieleman al aan dat journalisten steeds meer bedreigd worden. “We hebben gezien wat er gebeurd is met Peter R. de Vries. Hij is hoogstwaarschijnlijk niet vermoord vanwege zijn journalistieke werk, maar begaf zich wel in het hele Marengo gebeuren waar al drie moorden zijn gepleegd. Dat laat zien dat het werk niet zonder risico is. Er zijn collega’s die in de zwaarste beveiliging zitten. Dat maakt dat je daarover moet nadenken.”

Tieleman is terughoudend in het vertellen hoe hij er zelf over zijn veiligheid nadenkt. “Laat ik zeggen dat ik goed bepaalde afwegingen maakt. Wat schrijf ik op? Hoe schrijf ik het op? Daar moet ik heel zorgvuldig in zijn en daar moet steeds beter over nagedacht worden.”

Bekend van TV
Regelmatig schuift Tieleman aan bij praatprogramma’s, zoals Op1. Inmiddels gaan mensen hem herkennen op straat. “Ik ben zeker geen BN’er en als ik er al een zou zijn, dan een uit de D-categorie. Je wordt weleens herkent, maar dat is ook niet gek als je op tv komt.” In Tieleman’s geval werkt het in zijn voordeel. “Mensen kennen je wat beter, zijn eerder bereid om met je te praten of om je een tip te geven. Ik krijg natuurlijk ook weleens lelijke reacties van mensen die het niet met je eens zijn of je een eikel vinden. Daar hebben ze de mute-knop voor uitgevonden.”

De zaken moeten niet geromantiseerd worden, je moet er juist op een journalistieke manier naar blijven kijken

Niet alleen Tieleman zelf verschijnt vaker op televisie, ook misdaadnieuws krijgt steeds meer aandacht door middel van podcasts, documentaires en boeken. Volgens Tieleman is deze interesse in misdaadnieuws altijd wel aanwezig geweest. “Wat ik er positief aan vind is dat je nu hele nieuwe vertelvormen hebt met podcasts en Netflix. Er zijn hele mooie verhalen en series die laten zien hoe het is en wat er speelt. Tegelijkertijd kun je daar ook de mist mee ingaan. Ik denk dat productiehuizen en makers wel weten dat er geld in dit onderwerp te verdienen valt en daar moet je wel mee oppassen. De zaken moeten niet geromantiseerd worden, je moet er juist op een journalistieke manier naar blijven kijken. Dan kunnen er hele mooie dingen ontstaan.”

Inmiddels is Tieleman al zo’n zes jaar actief als misdaadjournalist en staat zijn telefoon nooit uit. “Ik ben er slecht in om mezelf af te sluiten. Ik krijg weleens ’s nachts appjes van mensen. Niet dat ik daarvoor op ga staan, maar ik word regelmatig wakker met een bericht op mijn telefoon waarvan ik denk: ‘dat is goed om te weten’.” Op de vraag of Tieleman de ellende die hij regelmatig te horen krijgt nooit eens zat wordt, antwoordt hij stellig. “Ik kan het gelukkig relativeren. Dat moet ook, want anders is het allemaal wel heel erg. Ik zorg dat ik voldoende tijd heb voor hobby’s en leuke dingen.” Stopt de toestroom van informatie dan weleens? “Die stopt nooit.”