Klimaatjournalist Maarten van Gestel probeert mensen te bereiken die het klimaatprobleem niet belangrijk vinden. Zelf maken de huidige ontwikkelingen hem wel bezorgd, maar zijn werk zal hij altijd feitelijk en objectief blijven doen. Dovemansoren brengen hem niet van zijn stuk: ‘Ik kan mensen ook niet echt kwalijk nemen dat ze moe worden van al het nieuws en ellende.’
Op de 4e verdieping van Mediavaert, het gebouw waar DPG Media huist, biedt Maarten van Gestel (29), klimaatjournalist bij Trouw, me een kopje koffie aan. De automaat heeft een vegan cappuccino optie, maar ‘de havermelk op de eerste verdieping is veel beter’ zegt van Gestel verontschuldigend.
Deze week heeft van Gestel nieuwsdienst, en moet hij elke dag een artikel over het klimaat aanleveren. Eigenlijk moet hij die van vandaag nog afmaken, maar toch heeft hij even tijd voor mij gemaakt. Voordat van Gestel klimaatjournalist werd, speelde klimaat geen grote rol in zijn leven. Nu is dat veranderd. ‘Soms is het wel een beetje deprimerend, hoor. Maandag een artikel over dat we de 1,5 graden niet gaan halen, en dinsdag over de nieuwe zaak tegen Shell.’ Hij hoopt deze week nog over iets positiefs te schrijven. ‘Er zijn ook echt dingen die goed gaan in de wereld, ook in het klimaatverhaal en de energietransitie. Het is net als naar de film gaan: je wil niet altijd naar een dramafilm, soms wil je ook naar een komedie.’
In het nieuwe reclamespotje van Trouw zeg je: goede journalistiek is ook de verbinding zoeken. Waarom vind je dat zo belangrijk?
‘Zeker sinds de verkiezingswinst in Nederland, maar ook op andere plekken in de wereld, merk je dat klimaat minder in de belangstelling staat dan twee jaar geleden. Als journalist kan het makkelijk zijn om klimaatactivisten, lobbyisten en wetenschappers te interviewen. Maar er is ook een hele grote groep in de samenleving die dat niet interessant of belangrijk vindt. Met die groep moeten we ook iets: daar moeten we ook verhalen over maken. Waarom vinden ze het klimaat niet belangrijk? En waar maken zij zich dan wel zorgen om? En valt dat te verenigen?’
En?
‘Ik heb het afgelopen jaar met een aantal producties ingezet op die verbinding. Toen ik een verhaal schreef over de klimaatimpact van kaas, kreeg ik veel boze reacties van mensen. Ik merkte dat er zoveel frustratie en woede zat. Ik wilde deze mensen niet afdoen als zeikerds op Facebook, maar ik ben de auto ingestapt en bij deze mensen op bezoek gegaan, met een blokje kaas als cadeau. Ik merkte dat hun ideeën over journalistiek vaak niet klopten: ze dachten dat de politiek ons influistert wat we moeten schrijven. Of dat ik helemaal geen onafhankelijke bronnen spreek. Een man schreef dat er bij Trouw geen journalisten, maar activisten werken. Na ons gesprek is hij best wel bijgedraaid; hij vond me achteraf geen activist, en is weer de Trouw gaan lezen.’
Maarten Van Gestel op de redactie van Trouw. Op de wenteltrap, want: ‘ik ben fel tégen het fotograferen van klimaatjournalisten bij een groene plant!’ (Beeld: Hannah Visser)
Wat deden die boze reacties met jou?
‘Ik snap het op zich wel. Ik sprak bijvoorbeeld een boer, een hele lieve man. Hij heeft altijd een normaal boerenbedrijf gehad en is nu geen boer meer. Ik snap wel dat hij zegt: ik zie alleen maar verhalen over duurzame landbouw, is er nog ruimte voor normale landbouw? Ik kan me ook voorstellen dat hij zich niet meer in onze verhalen herkent, en dat mensen die klimaat niet belangrijk vinden denken: waarom wordt mij steeds verteld hoe ik duurzaam moet leven als ik dat niet wil? In hun ogen zou ik misschien een activistische journalist zijn.’
Ben je dat, een activistische journalist?
‘Ik vind wel dat je kan zeggen dat wij ons werk goed en objectief uitvoeren. En met hoge journalistieke standaarden die niet activistisch zijn.’
Toch twijfelt van Gestel tijdens mijn vragenvuur af en toe over deze vraag. ‘Ik ben met een trucker naar de klimaattop in Bakoe gereden, en maakte daar een podcast en columns over. Die trucker zei dingen als ‘waarom moeten we geld geven aan arme landen als we zelf ook problemen hebben’ en ‘wat boeit het mij als de wereld vergaat’. Als ik tegenover zo’n vrij extreme mening kom, voel ik me wel verplicht om dat in balans te brengen met standpunten die ik hoor vanuit de wetenschap en milieuorganisaties. Met die trucker een poging doen om een soort van tot verbinding te komen, daar zou je iets activistisch in kunnen zien.’
In mijn mail naar van Gestel met dit interviewverzoek, noemde ik dat ik zelf actief ben bij de Jonge Klimaatbeweging. ‘Sorry dat ik het zeg tegen jou, maar ik denk niet dat je als journalist ook activist kunt zijn. Ik vind dat ik goede feitelijke verslaggeving moet doen. Als ik op de A12 zou gaan staan en mee zou gaan demonstreren, komt mijn objectiviteit in het geding.’
Hoe reageert jouw omgeving als je zegt dat je klimaatjournalist bent?
‘Het klimaat boeit veel mensen niet zo veel. Het is een onderwerp waarvan mensen zeggen: ‘oh ja, dat is ook nog een probleem.’ Ik heb ook een podcast gemaakt over een nazi, een heel spannend verhaal, dat vinden jongeren supervet. Ik krijg nooit die reactie als ik over klimaatverandering schrijf.
Kijk, wij in Nederland hebben gewoon een prima leven hier. We kunnen alles kopen wat we willen, je kan twee keer per jaar op vakantie gaan, en het is helemaal niet alsof we hier non-stop extreem weer hebben. Dus ik snap heel goed dat mensen die zich er niet mee bezig willen houden, dat ook niet doen. Ik kan mensen ook niet echt kwalijk nemen dat ze moe worden van al het nieuws en ellende, en dat ze zich gaan richten op hun eigen geluk. Hoewel ik dat dan wel weer zorgelijk kan vinden als het alleen nog maar om individueel hedonistisch geluk gaat.’
Je hebt ook meegewerkt aan de serie ‘tussen hoop en wanhoop’, waarin jullie praatten met prominenten over hun opvattingen en gevoelens over de klimaat- en milieucrisis. Aan welke kant sta jij?
‘Ik zie zowel de hoopvolle, als de wanhopige kant. Ik ben hoopvol over onze potentie om het klimaatprobleem op te lossen, en dat mensen in rijke landen zoals Nederland redelijk oké hier uit kunnen komen. Ik vind het wrange erin zitten dat vooral mensen in armere landen, die minder verantwoordelijk zijn voor CO2 uitstoot, wel extra hard de klappen krijgen. Dat zou me eerder richting de wanhoopskant drijven. Maar ik zie ook hoopvolle signalen: twintig, dertig jaar geleden was de voorspelde opwarming vijf graden, nu gaat het richting de drie, door klimaatbeleid.
Ik moet er wel bij zeggen, dat de PVV klimaatbeleid door de shredder wil halen en dat Trump heeft gewonnen die niet eens in klimaatverandering lijkt te geloven, dat maakt me wel een beetje bezorgd. Dat draag ik wel een beetje met me mee, en zou me misschien zelfs iets activistischer kunnen maken. Zeg ik met een knipoog.’
Het artikel wat van Gestel vandaag heeft geschreven gaat over het gevaar van corruptie voor het klimaat. Klimaatverandering is vandaag nog even meer een dramafilm dan een komedie. Hij laat me een graphic zien met de wereldwijde waargenomen mate van corruptie. ‘Dat is ook zo interessant aan mijn werk. Ik krijg nu een appje van mijn collega: ‘doen we die vermoorde milieuactivisten er ook bij?’
Een uur later staat het artikel online. De graphic met vermoorde milieuactivisten heeft de krant gehaald.
