Waarom de Rohingya massaal Myanmar ontvluchten
explainer, gepubliceerd op 02 Oct 2017, door Charley Steur

Honderdduizenden Rohingya, een islamitische minderheidsgroep, hebben afgelopen maand hun huizen ontvlucht om aan het geweld in de westelijke staat Rakhine te ontsnappen. Op 25 augustus vielen Rohingya-rebellen politieposten aan met als gevolg een hardhandig optreden van het Birmerse leger. Wat er precies gebeurt en op welke schaal is moeilijk te checken omdat journalisten en VN-waarnemers het gebied niet in mogen.

De VN betitelt hen als ‘de meest onderdrukte minderheidsgroep ter wereld’. En dat is niet voor niets: de Rohingya zijn ontdaan van hun nationaliteit, onderworpen aan chaos en geweld en gedwongen het land te ontvluchten. Recente ontwikkelingen in het conflict tussen de Rohingya en de boeddhistische meerderheid in Myanmar hebben geleid tot een massale vluchtelingenstroom naar het buurland Bangladesh. Wat heeft tot deze migratie crisis in zuidoost Azie geleid en waarom wordt er niet of nauwelijks ingegrepen?

Wie zijn de Rohingya?

De Rohingya zijn een etnische minderheidsgroep die zich voornamelijk in Myanmar hebben gevestigd. Wereldwijd bedraagt de populatie tussen de 2,5 en 3 miljoen, hiervan wonen er 1,2 miljoen in Myanmar. Het overgrote deel van de Rohingya zijn moslim en een deel is hindoe. De geschiedenis van de Rohingya kan teruggeleid worden naar de zevende eeuw. Arabische en Perzische handelaren en geestelijken vestigden zich toen in het noorden van het huidige Myanmar. Tegenwoordig vormen zij een islamitische minderheidsgroep in Rakhine, een van de meest geïsoleerde en armste staten van Myanmar. Het overgrote deel van de bevolking in Rakhine is boeddhistisch, in het noordelijke deel van Rakhine zijn de Rohingya echter in de meerderheid. Door illegale immigratie vanuit Bangladesh en het stijgende percentage van de bevolkingsgroei, groeit het aantal Rohingya daar sneller dan die van de oorspronkelijke inwoners.

Waar komt de haat tegen de Rohingya vandaan?

Het probleem met de Rohingya speelt zich al af sinds Myanmar onafhankelijk werd in 1948. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest het Britse leger zich terugtrekken uit een deel van Myanmar door de invasie van het Japanse leger. In Rakhine ontstond hierdoor een machtsvacuüm. Dit leidde tot grote spanningen tussen de boeddhisten en de islamitische Rohingya. Veel boeddhistische Rakhine geloven dat ze uiteindelijk een minderheid zullen worden en vrezen dat hun identiteit vernietigd zal worden.

In de afgelopen jaren hebben nationalistische monniken en politici, ondersteund door de legermacht, het toenemende wantrouwen van de Rohingya aangemoedigd. Als gevolg hiervan zijn steeds meer mensen begonnen te geloven dat de islamitische Rohingyas het gebied willen overnemen. Hoewel hun aantallen worden betwist, wordt aangenomen dat ongeveer 1,3 miljoen in apartheid-achtige omstandigheden in het noorden van Rakhine leven. De term Rohingya is zeer omstreden aangezien het wordt beschouwd als een aanspraak op inheemse etnische status. De regering van Myanmar weigert echter de Rohingya als een inheemse etnische groep te erkennen. In plaats daarvan refereren zij de Rohingya al “illegale immigranten uit Bangladesh”.

Wat heeft tot de huidige situatie geleid?

De militaire junta, die in 1962 de macht greep, introduceerde in 1982 een omstreden wet die toegang tot burgerschap voor de Rohingya volledig ontzag. Hierdoor verloren zij hun nationaliteit. Zij kregen geen toegang meer tot voorzieningen van de staat en werden dus feitelijk illegale inwoners. De regering van Myanmar heeft de discriminatie tegen de etnische minderheid geïnstitutionaliseerd via door middel van beperkingen op het huwelijk, gezinsplanning, werkgelegenheid, onderwijs, vrijheid van religie, en bewegingsvrijheid. Sindsdien hebben Rohingya zich sporadisch verenigd en zijn er vaak botsingen geweest tussen boeddhisten en Rohingya. In 2012 was er een uitbarsting van het geweld. Na vrije verkiezingen werden de Rohingya een politiek item. Veel partijen vonden dat ze niets in Myanmar te zoeken hadden. Grote groepen boeddhisten zijn toen hun Rohingya buren gaan aanvallen.

Op 9 oktober 2016 heeft een nieuwe Rohingya opstandelingenbeweging (Arakan Rohingya Salvation Army) zich aangekondigd door gelijktijdige aanvallen op drie politieposten in Rhakine te lanceren. De beweging bestaat uit een paar honderd Rohingya mannen, bewapend met machetes, slingshots, landbouwgereedschap en klein aantal vuurwapens. In deze context is deze lichtgewapende groep relatief klein vergeleken met andere gewapende milities in Myanmar. Desondanks zien veel partijen in Myanmar de opkomst van ARSA als een ‘gamechanger’ die de dynamiek in Rakhine verandert en de lokale, regionale en nationale stabiliteit sterk beïnvloedt.

Wat is er in de huidige situatie anders dan in voorafgaande conflicten?

De massale uittocht van de Rohingya begon op 25 augustus dit jaar nadat Rohingya-militanten politieposten hebben aangevallen en 12 leden van de veiligheidsmacht doodden. Die aanvallen hebben geleid tot een hardhandig optreden van de veiligheidsdiensten. Sinds het leger van Myanmar is begonnen met grootscheepse operaties in de deelstaat Rakhine zijn honderden mensen om het leven gekomen en hele dorpen in vlammen opgegaan. Het militaire regime in Myanmar zegt dat het alleen tegen de opstandelingen vecht en claimen dat islamitische opstandelingen de dorpen in brand heeft gezet. Vluchtelingen en journalisten in Bangladesh melden echter dat Birmese troepen, ondersteund door lokale boeddhisten een brute campagne voeren om de Rohingya uit te drijven. Satellietbeelden bevestigen dat Rohingya-dorpen compleet verwoest zijn.

Waarom doet nobelwinnares en ‘state counselor’ Aung San Suu Kyi niets tegen het geweld?

Na de escalatie van het geweld zijn alle ogen op de-facto leider van Myanmar, Aung San Suu Kyi gericht. Opvallend genoeg spreekt de nobelwinnares van de vrede zich weinig uit over de situatie. Veel critici zien dit als een goedkeuring van het geweld. Aung San Suu Kyi verdedigd de acties van haar regering als een legitieme reactie op terrorisme. De formele titel van Aung San Suu Kyia is “staatsadviseur”. Suu Kyi is veruit de meest populaire politieke figuur in Myanmar en leidde haar National League for Democracy (NLD) tot een overwinning in de verkiezingen in 2015. Ze maakt de meest belangrijke beslissingen in haar partij en kabinet. Zij houdt ook de positie van minister van Buitenlandse Zaken.

Praktisch gezien heeft Suu Kyi weinig in te brengen tegen de macht van het leger in haar land. Op het punt van de Rohingya moet Suu Kyi dan ook uiterst voorzichtig zijn. De meerderheid van de Birmese bevolking is het eens met het officiele standpunt dat de Rohingya geen burgers van Myanmar zijn, maar illegale immigranten uit Bangladesh. Kortom het conflict is zeer complex en diepgeworteld in de samenleving. Daarnaast hebben de veiligheidsdiensten het in het noorden van Myanmar het voor het zeggen en is Aung San Suu Kyi niet in een positie om iets tegen het geweld te doen.