Vijf vragen over Hollandse Meesters uit de Gouden Eeuw en hun kunst
explainer, gepubliceerd op 01 Oct 2017, door Anneloes Schohaus

In oktober komen drieënzestig werken van Hollandse Meesters uit de Gouden Eeuw vanuit Sint-Petersburg naar Nederland. Museum de Hermitage in Amsterdam presenteert deze schilderijen in een tentoonstelling genaamd: Hollandse Meesters uit de Hermitage: oogappels van de tsaren. Wie zijn nou eigenlijk die Hollandse Meesters en waarom zijn hun schilderijen nog steeds zo speciaal?

 

1) Wie zijn de Hollandse Meesters uit de Gouden Eeuw?

Nederland kent veel kunstschilders uit de Gouden Eeuw (17e eeuw). Uit onderzoek is gebleken dat er in de Gouden Eeuw ongeveer 1500 kunstschilders actief waren. De bekendste schilders schilders, ook wel ‘de grote drie’ genoemd, zijn: Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer en Frans Hals. Meerdere bekende namen zijn: Jan Steen, Gerrit Dou en Jacob van Ruisdael. Een aantal bekende schilderijen zijn: De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn, Het meisje met de parel van Johannes Vermeer en de schutterstukken van Frans Hals.

The Nightwatch by Rembrandt Foto: Rijksmuseum Amsterdam

Vanwege het groot aantal bekende Hollandse kunstschilders, zijn er drie die een bijzondere status hebben toegekend. Deze drie kunstschilderes worden Hollandse Meesters genoemd vanwege hun reputatie tijdens de Gouden Eeuw. Ook hebben zij zowel in hun eigen tijd als in de eeuwen daarna grote invloed gehad op de schilderkunst. Wat betreft ‘de grote drie’ heeft Frans Hals 320 schilderijen geproduceerd, Rembrandt van Rijn 480 schilderijen en Johannes Vermeer 37 schilderijen, waarvan er twee niet honderd procent zijn toegekend.


Johannes Vermeer
Meisje met de parel, c. 1665
Mauritshuis, Den Haag

2) Hoe komt het dat sommige schilderijen (nog) niet zijn toegekend aan een bekende Hollandse schilder?

Soms hebben schilderijen geen datering of signering, waardoor er twijfel ontstaat of het schilderij authentiek is. Het komt ook voor dat schilderijen geschilderd lijken te zijn door een Hollandse kunstschilder, maar misschien van andere schilders zijn die de schilderstijlen hebben overgenomen of aangeleerd. Dit kan liggen aan een bepaalde schildertechniek of materialen die een vroegere schilder gebruikte of heeft geleerd van zijn meester. Als er twijfel is, moet er onderzoek worden gedaan naar deze schilderijen om de ‘echtheid’ van het schilderij te bepalen en eventueel toe te kennen aan een kunstschilder.

Een voorbeeld van een recent toegekend schilderij is Saul en David. In de jaren zestig en zeventig werd er door kunstspecialisten in twijfel getrokken dat het schilderij Saul en David een echte Rembrandt zou zijn. In 2007 besloot het Mauritshuis een einde te maken aan de discussie. Na acht jaar onderzoek en restauraties werd bewezen dat Saul en David toch echt een schilderij van Rembrandt is.

00_Saul_david_na_restauratie
Fotograaf: © Margareta Svensson
Credits: Mauritshuis, Den Haag

3) Hoe komt het dat de schilderijen van de Hollandse Meesters zo bekend zijn geworden en dat nog steeds zijn?

De Gouden Eeuw is een periode van welvaart in Holland. De vraag naar schilderijen werd groter waardoor de kunstschilders zich meer moesten onderscheiden. Rembrandt van Rijn is bijvoorbeeld een meester in het werken met donkere en lichte tinten in zijn schilderijen. Johannes Vermeer kon mooi de lichtval op voorwerpen schilderen. Frans Hals staat bekend om het schilderen van levendigheid van personen. De schilderijen zijn nu nog steeds bekend vanwege deze opvallende manieren van schilderen.

frans hals museum, haarlem Foto: bert knottenbeld (CC BY-SA 2.0)

4) De Gouden Eeuw is een tijdsperiode tussen 1600-1700. Hoe kan het dat de schilderijen van de Hollandse Meesters nu nog zo mooi zijn?

Rijke burgers verzamelden in de Gouden Eeuw kunst en deze collecties zijn altijd goed bewaard gebleven. Zowel Hollandse als internationale burgers kochten schilderijen van Hollandse schilders. Een goed voorbeeld van een rijke burger is stadhouder prins Willem V. Willem V creëerde in het jaar 1774 een galerij op voor zijn collectie. Hij heeft met zijn verzameling de basis gelegd voor de collectie die nu in het Mauritshuis in Den Haag te zien is.

Helaas is niet ieder schilderij uit de Gouden Eeuw mooi gebleven. Door tijd, gebruik, temperatuur en verwaarlozing van schilderijen zijn kleuren vervaagd, doeken gescheurd of panelen verbogen. Gelukkig is een groot deel van de Hollandse schilderkunst goed bewaard gebleven en te bewonderen in musea.

5) Als een schilderij in de afgelopen jaren is verwaarloosd, kan dit schilderij dan weer mooi worden gemaakt?

Ja, dat kan zeker. Een schilderij wordt dan ‘gerestaureerd’. Het restaureren van een schilderij betekent onder andere dat het vuil van de schilderijen wordt weggehaald en de gaatjes op het doek worden gedicht. Dit gebeurt in een restauratieatelier. Restaurateurs moeten van tevoren goed nadenken welke stappen zij gaan ondernemen als zij aan het schilderij gaan werken. Ze denken na over de juiste kwast, het juiste schoonmaakmiddel en de juiste soort verf om het schilderij weer terug naar de originele staat te brengen. Het ligt aan de grootte en de schade van het schilderij hoe lang het duurt voordat het schilderij is gemaakt. Dit kan maanden en soms jaren duren.