In 2014 werden de jezidi’s ernstig bedreigd door IS. Zij werden de bergen van Sinjar in gedreven en kwamen daar vast te zitten. De media berichtten veelvuldig over de massamoord, maar toch is voor velen nog onduidelijk wie de jezidi’s zijn.

Wat voor volk zijn de jezidi’s?

De jezidi’s zijn een religieuze en etnisch Koerdische minderheid. Koerden wonen verspreid over Turkije, Syrië, Iran en Irak. Jezidi’s wonen overwegend in het noorden van Irak en spreken Koerdisch. Het overgrote deel spreekt het Kurmanji-dialect, dat veelal in het noorden van Iraaks-Koerdistan wordt gesproken.

Aangezien de jezidi’s jarenlang zijn vervolgd, gedeporteerd, afgeslacht en onderdrukt, is er slechts een klein deel van de populatie overgebleven. Het is echter onduidelijk hoeveel jezidi’s er op dit moment daadwerkelijk zijn, maar de populatie wordt geschat op zo’n twee miljoen mensen.

Wat houdt hun religie in?

De overgrote meerderheid van de Koerden (90%) is moslim. De jezidi’s hebben echter een eigen religie: het jezidisme. De religie wordt gezien als een van de oudste ter wereld, ruim tweeduizend jaar ouder dan het christendom. In de loop der tijd heeft het geloof tevens aspecten overgenomen van het christendom, jodendom en de islam.

Het jezidisme is door de jaren heen altijd mondeling overgeleverd. Dat heeft tot gevolg dat niet alle gelovigen de begrippen en waarden van de religie op dezelfde manier interpreteren.

Naast dat jezidi’s de Koran en de Bijbel lezen, hebben zij ook twee belangrijke boeken: de Kitabe Cilve (Het Boek van Inspiratie) en de Meshef Resh (Het Zwarte Boek).

De belangrijkste god voor de jezidi’s is Yezdan, de schepper van de wereld. Daarnaast is de Pauwenengel – genaamd Taus Melek – voor hen van groot belang. Taus Melek is de belangrijkste van zeven engelen die god vertegenwoordigen. Doordat de Pauwenengel ook Shaytan wordt genoemd – Arabisch voor ‘duivel’ – worden jezidi’s in sommige gevallen door moslims beschouwd als duivelaanbidders. Dat terwijl de duivel helemaal geen rol speelt in het jezidisme, want jezidi’s geloven in reïncarnatie.

De stichter van het jezidisme is volgens de gelovigen Sjeik Adi. Hij ligt begraven in Lalish, een klein bergdorp in het noorden van Irak, ongeveer zestig kilometer van de stad Mosul. De tempel is een belangrijke bedevaartsplaats en iedere gelovige moet daar minstens één keer in zijn of haar leven een bezoek aan brengen.

Is het mogelijk je te bekeren tot het jezidisme?

Jezidi’s behoren naar eigen zeggen tot een unieke afstamming. Die positie zorgt er dan ook voor dat zij zich graag afsluiten van andere bevolkingsgroepen. Als buitenstaander is het niet mogelijk om je te bekeren tot het jezidisme: je kan alleen als jezidi worden geboren. Daarnaast is het voor jezidi’s niet mogelijk om te trouwen met mensen die een andere geloof aanhangen.

Wat voor tradities en gebruiken hebben jezidi’s?

Het jezidisme kent verschillende tradities, waarvan de oorsprong vaak onduidelijk is. Zo heerst er een verbod op het dragen van blauwe kleding en op het eten van bladgroenten. Ook is het gebruikelijk dat de man zijn droomvrouw ontvoert, waarna hij vervolgens moet wachten op toestemming van de familie om met haar te kunnen trouwen.

Waarom zijn jezidi’s zo vaak vervolgd?

De jezidi’s hebben inmiddels al 72 genocides overleefd. In veel gevallen werden zij vervolgd door moslimgroeperingen vanwege hun geloof. De recentste genocide vond in 2014 plaats in Sinjar, een belangrijke woonplaats voor jezidi’s. Ruim 170.000 mensen vluchtten weg, waarvan zo’n 40.000 personen de verkeerde kant op gingen. Zij werden de bergen van Sinjar in gedreven door de Islamitische Staat, en bleven daar vastzitten. De vervolgde jezidi’s moesten zich bekeren tot de islam, anders werden zij vermoord. Veel jonge meisjes en vrouwen zijn op dat moment ook ontvoerd door leden van de Islamitische Staat, die hen vervolgens doorverkochten als seksslaaf. Regelmatig verschijnen er nog berichten in Nederlandse media waarin staat dat jezidi’s hebben kunnen ontsnappen of zijn vrijgelaten uit IS-gevangenschap.

RTL Nieuws-verslaggever Jaap van Deurzen bracht een bezoek aan bedevaartsoord Lalish. Bekijk hieronder het verslag.

Redactionele verantwoording
Voor het maken van deze explainer zijn diverse bronnen gebruikt, waaronder artikelen uit De Volkskrant, NRC en Het Parool. Tevens is er een artikel gebruikt van het Kurdish Institute, geschreven door de Nederlandse journalist Wladimir van Wilgenburg, gespecialiseerd in Conflict Studies en de Koerdische kwestie. De informatie onder het punt ‘eigen-religie: het jezidisme’ is voornamelijk gebaseerd op de website isgeschiedenis.nl.